BODY DYSMORPHIA

Lưu ý: Những chia sẻ dưới đây là trải nghiệm cá nhân của mình – một hành trình rất riêng và chủ quan. Mỗi người sẽ cảm nhận và đối diện với cơ thể mình theo cách khác nhau, nên bài viết này không nhằm đại diện cho tất cả. Mình chỉ hy vọng câu chuyện của mình có thể mở ra một góc nhìn, hoặc tạo ra sự đồng cảm nào đó, cảm ơn vì đã dành thời gian đọc bài blog của mình ạa <33

Thời trang và rối loạn hình ảnh cơ thể

Có những buổi sáng mình thức dậy, bước vào nhà tắm và đứng thật lâu trước gương mà không thực sự nhìn. Không phải để chải tóc hay kiểm tra da, mà là để né tránh. Né tránh ánh mắt của chính mình - cái ánh mắt quen thuộc nhưng đầy phán xét, luôn lặng lẽ chỉ ra những điều “sai sai” trên gương mặt, trên thân thể, những điều không ai khác từng để ý, nhưng với mình thì lại rõ mồn một. Có những ngày, mình không nhìn vào gương - không phải vì quên, mà vì không chịu nổi cảm giác phải thấy chính bản thân mình một lần nữa.

Trước đây, mình cứ nghĩ ai cũng có lúc thiếu tự tin, ai chẳng có điểm gì trên cơ thể khiến họ không thích. Mình không nghĩ đó là một điều gì quá nghiêm trọng, cho đến khi mình biết đến một cái tên: Body Dysmorphic Disorder (Rối loạn hình ảnh cơ thể). Đó là nơi nỗi ám ảnh về một hoặc nhiều phần cơ thể - dù là nhỏ nhặt, dù người khác chẳng nhận ra - có thể chi phối toàn bộ cảm nhận của bạn về chính mình. Với những người sống cùng BDD, “khuyết điểm” không chỉ là khuyết điểm, mà là lỗi hệ thống. Là điều khiến bạn cảm thấy bản thân kém giá trị, kém hấp dẫn, và không xứng đáng hiện diện như mình vốn là.

Rối loạn hình ảnh cơ thể là gì?

Theo Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (DSM-5), BDD - Body Dysmorphic Disorder - là một dạng rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Người mắc BDD trở nên bị ám ảnh quá mức với một hoặc nhiều phần cơ thể mà họ cho là “xấu xí” hoặc “khác biệt”, dù phần lớn người khác không hề để ý. Họ có thể soi gương hàng giờ, tìm cách che giấu khuyết điểm, tránh các hoạt động xã hội, so sánh bản thân với người khác, hoặc lặp đi lặp lại những hành vi như chỉnh sửa ảnh, thay đồ liên tục, hoặc tìm kiếm các cách “sửa chữa” ngoại hình.

Điều đáng nói là những “khuyết điểm” trong mắt người mắc BDD thường rất nhỏ, thậm chí hoàn toàn không có thật - nhưng nỗi ám ảnh đó lại thật đến đau đớn. BDD không chỉ là thiếu tự tin hay không hài lòng với vẻ ngoài - nó có thể gây ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tâm thần và chất lượng sống. Những người sống với BDD có nguy cơ cao rơi vào trầm cảm, lo âu xã hội, rối loạn ăn uống, và thậm chí là ý nghĩ tự tử.

BDD không phân biệt giới tính. Dù biểu hiện có thể khác nhau - có người ám ảnh với da, mũi, cân nặng; có người lo lắng về mái tóc, vóc dáng, hoặc hình thể tổng thể - nhưng điểm chung là cảm giác không thể thoát khỏi nỗi bất an về chính mình. Một nghiên cứu châu Âu năm 2024 cho thấy gần 1 trong 5 bạn trẻ có triệu chứng BDD ở mức nhẹ đến trung bình. Trong thế giới ngày càng bị chi phối bởi mạng xã hội, filter và tiêu chuẩn vẻ đẹp không thực tế, con số này có thể còn cao hơn nữa.

Từ nỗi sợ đến thời trang - hành trình kết nối lại với cơ thể

Mình nhớ có thời gian mình né tránh mọi tấm hình có mặt mình, chỉnh sửa ảnh cho đến khi không còn nhận ra đó là ai, rồi lại xoá đi vì thấy có lỗi. Có những lần mình đứng trước tủ quần áo rất lâu mà vẫn không chọn nổi thứ gì - không phải vì không có đồ để mặc, mà vì không có thứ gì khiến mình “ổn hơn”. Cơ thể mình như một chiếc áo không vừa, mà mình thì không thể tháo nó ra.

Nhưng điều mình không ngờ, là thời trang - thứ từng khiến mình áp lực - lại có thể trở thành nơi trú ẩn nhỏ. Không phải kiểu mặc để gây ấn tượng, hay để “đẹp lên” cho ai đó thấy, mà là mặc sao cho bản thân cảm thấy dễ thở. Một chiếc áo khoác rộng hơn một chút. Một cái quần không bó sát. Một lớp vải mềm chạm vào da mà không nhắc mình về tất cả những điểm “chưa được”. Từng món đồ, từng lựa chọn, trở thành cách mình xin lỗi và làm lành với cơ thể - cơ thể mà mình từng ghét bỏ, từng giận dỗi, từng muốn rời bỏ.

Mình bắt đầu chọn những màu sắc khiến mình dịu lại. Mình thôi mặc để giấu, mà mặc để ở lại - ở lại trong thân thể này, trong ngày hôm đó, dù ngày hôm đó có tệ đến đâu. Gương không còn là kẻ thù, mà trở thành một chiếc bản đồ. Mình học cách nhìn lại - không phải để sửa chữa, mà để hiểu thêm một chút. Dù chưa thể yêu mọi đường nét, nhưng ít nhất, mình đã không còn quay mặt đi.

Kết nối lại - chậm mà chắc

Mình viết bài blog này không phải vì mình đã vượt qua tất cả. Mình vẫn có những ngày không muốn nhìn vào gương. Nhưng mình viết, vì mình biết mình không phải là người duy nhất. Có thể bạn cũng từng đứng trước gương, thấy mình không đủ, không đúng, không đáng. Có thể bạn cũng từng chọn ở nhà thay vì gặp bạn, chỉ vì không chọn được một bộ đồ nào khiến bạn thấy chấp nhận được bản thân mình.

Nếu vậy, mình mong bạn biết điều này: bạn không kỳ quái. Bạn không yếu đuối. Và bạn không một mình.

Bạn không cần yêu cơ thể mình ngay lập tức. Nhưng bạn có thể bắt đầu bằng việc lắng nghe nó, tôn trọng nó, dịu lại với nó. Một chiếc áo bạn thích. Một ánh nhìn không soi mói. Một hơi thở chậm hơn. Và nếu hôm nay bạn chỉ làm được chừng đó - thì cũng đã là quá đủ rồi.

Và biết đâu, một ngày nào đó, bạn sẽ nhìn vào gương - và thay vì thở dài, bạn sẽ khẽ gật đầu. Vì người đang nhìn lại bạn - là một phiên bản đang học cách ở lại. Một người, giống như bạn, đang tập chậm rãi mà sống hòa thuận với chính mình…